Οι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν λιθίαση στον νεφρό είναι διάφοροι, από την ηλικία και το βάρος του ατόμου, τις διατροφικές τους συνήθειες αλλα και από εξωτερικούς παράγοντες, όπως το επάγγελμα και οι κλιματικοί παράγοντες.
Πιο αναλυτικές, οι παράγοντες λιθίασης είναι:
Ηλικία – Φύλλο
Η λιθίαση εμφανίζεται συνήθως μεταξύ των ηλικιών 40 με 60 ετών και γενικά είναι συχνότερη στους άντρες από ότι στις γυναίκες. Μετά την εμμηνόπαυση η συχνότητα εμφάνισης στις γυναίκες αυξάνει καθώς χάνεται ο προστατευτικός ρόλος των οιστρογόνων, με αποτέλεσμα η πιθανότητα σχηματισμού πέτρας στα νεφρά να γίνεται σημαντικά μεγαλύτερη.
Σωματικό Βάρος
Η παχυσαρκία αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για τον σχηματισμό πέτρας στα νεφρά. Η κακή διατροφή των παχύσαρκων ασθενών ( λιπαρά, αλμυρά, πικάντικα, γλυκά), σε συνδυασμό με την περιορισμένη άσκηση έχουν ως αποτέλεσμα την αυξημένη αποβολή από τα ούρα ουσιών (Ασβέστιο, Ουρικό οξύ κ.λπ.), που οδηγούν στον σχηματισμό λίθων στο ουροποιητικό.
Επάγγελμα
Επαγγέλματα γραφείου με πολύωρη ακινησία σε συνδυασμό με καθιστική ζωή (έλλειψη άσκησης) κατά την διάρκεια της ημέρας καθώς και επαγγέλματα με καθημερινή έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες (πχ μάγειρες, μηχανικοί), που προκαλούν έντονη εφίδρωση και αφυδάτωση οδηγούν στον σχηματισμό λίθων
Γεωγραφικοί Παράγοντες & Κλίμα
Το κλίμα έχει ιδιαίτερη σημασία για τον σχηματισμό λίθων στο ουροποιητικό και χώρες με ζεστό και ξηρό κλίμα (όπως πχ η Ελλάδα, το Ισραήλ κτλ) εμφανίζουν μεγάλη συχνότητα εμφάνισης λιθίασης .Η εφίδρωση και η αφυδάτωση που προκαλούν τα ξηρά κλίματα οδηγούν στον σχηματισμό λίθων.
Κατανάλωση Νερού
Η ενυδάτωση αποτελεί το πιο σημαντικό προστατευτικό παράγοντα έναντι στον σχηματισμό λίθων στο ουροποιητικό. Η επαρκής ενυδάτωση συντελεί στην αποβολή αραιών ούρων μειώνοντας την περιεκτικότητα σε ουσίες που σχηματίζουν λίθους.Βασικό προληπτικό μέτρο είναι μάλιστα η επαρκής ενυδάτωση .
Διατροφή
Η διατροφή αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες σχηματισμού λίθων. Τα ούρα αποτελούν ένα από τα μέσα αποβολής άχρηστων ουσιών από τον οργανισμό μας και η αυξημένη συγκέντρωση ορισμένων ουσιών στα ούρα μας μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό λίθων. Οι ζωικές πρωτεΐνες , τα λίπη τα αλμυρά συμμετέχουν ενεργά στο σχηματισμό λίθων.
Συστηματικές Νόσοι & Ενδοκρινολογικές Παθήσεις
Παθήσεις των ενδοκρινών αδένων και των νεφρών μπορεί να αποτελούν βασικοί παράγοντες κινδύνου για τον σχηματισμό ευμεγέθων λίθων που μάλιστα υποτροπιάζουν διαρκώς και αντιμετωπίζονται δύσκολα. Στις παθήσεις αυτές είναι που αποδεικνύεται σημαντική η ύπαρξη ενός δομημένου ιατρείου λιθίασης στην οποία ο ουρολόγος σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες ειδικότητες θα δημιουργήσει ένα πλάνο για να δώσει οριστική λύση.
Ο υπερπαραθυροειδισμός για παράδειγμα αποτελεί μια από τις αιτίες σχηματισμού λίθων. Η αυξημένη αποβολή ασβεστίου από τα ούρα λόγω της διαταραχής της παραθορμόνης οδηγεί στον σχηματισμό πολλαπλών ευμεγέθων λίθων που μάλιστα υποτροπιάζουν γρήγορα.
Οι ασθενείς αυτοί είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστούν παράλληλα ενδοκρινολογικά για τον υπερπαραθυροειδισμό τους γιατί η ενδοουρολογική αντιμετώπισης της λιθίασης τους από μόνη της δεν είναι ικανή να δώσει οριστική λύση. Είναι ζωτικής σημασίας να αντιμετωπιστεί με επέμβαση και ο υπερπαραθυροειδισμός καθώς αν εξακολουθεί και υπάρχει όσες φορές και να αντιμετωπιστεί η λιθίαση του ουροποιητικού ο ασθενής θα συνεχίσει άμεσα να εμφανίζει νέους λίθους
Επίσης παθήσεις των νεφρών όπως για παράδειγμα η πολυκυστική νόσος των νεφρών και η νεφρασβέστωση, αλλά και του εντέρου (εντερική υπεροξαλουρία, νόσος Crohn), που επηρεάζουν την απορρόφηση και αποβολή ουσιών, οδηγούν στον σχηματισμό λίθων.
Κληρονομικές παθήσεις
Οι πιο χαρακτηριστικές κληρονομικές παθήσεις και σύνδρομα που οδηγούν στον σχηματισμό λίθων παθήσεις είναι η κυστινουρία, η πρωτοπαθής υπεροξαλουρία και η νεφρική σωληναριακή οξέωση.
Σε αυτές τις παθήσεις ο ασθενής εμφανίζει συνεχώς νέους λίθους με μεγάλο μέγεθος και μάλιστα σε σύντομα χρονικά διαστήματα. Και σε αυτή την περίπτωση ένα δομημένο ιατρείο λιθίασης αποδεικνύεται πολύτιμο για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του ασθενή καθώς ο συνδυασμός της επέμβασης από τον ουρολόγο και των οδηγιών-αγωγής που θα προτείνει ο νεφρολόγος μπορεί να λειτουργήσουν ευεργετικά για την πρόληψη των υποτροπών
Ουρολοιμώξεις
Συγκεκριμένα Βακτήρια που παράγουν μια ουσία που λέγεται ουρεάση (όπως για παράδειγμα ο Πρωτέας), συμβάλλουν στον σχηματισμό μιας ειδικής κατηγορίας λίθων, των φλεγμονωδών λίθων του στρουβίτη.Οι λίθοι αυτοί προδιαθέτουν σε ουρολοιμώξεις και οι ουρολοιμώξεις προδιαθέτουν στον σχηματισμό φλεγμονοδών λίθων. Εδώ ο συνδυασμός της επέμβασης και της κατάλληλης αντιβιοτικής αγωγής με οδηγίες του λοιμωξιολόγου θα συμβάλλουν στην οριστική αντιμετώπιση.
Ανατομικοί παράγοντες
Ανατομικοί παράγοντες που εμποδίζουν την φυσιολογική ροή και αποβολή των ούρων συμβάλλουν στον σχηματισμό λίθων. Οποιαδήποτε διαταραχή της φυσιολογικής ροής των ούρων είτε ανατομικά είτε λειτουργικά δημιουργεί μειωμένη αποβολή ούρων οδηγώντας σε πυκνά ούρα που σχηματίζουν λίθους.
Στις υποτροπιάζουσες λιθιάσεις ο εξειδικευμένος ενδοουρολόγος πρέπει να αναζητά πάντα την πιθανότητα ανατομικών και λειτουργικών παθήσεων που οδηγούν σε λίθους.
Παθήσεις που οδηγούν σε σχηματισμό λίθων είναι οι εξής:
Στένωση πυελοουρητηρικής συμβολής
Εκκόλπωμα νεφρικού κάλυκα
Πεταλοειδής Νεφρός
Στενώματα Ουρητήρα
Στένωση της κυστεοουρητηρικής συμβολής
Άτονη Κύστη
Στενώματα ουρήθρας
Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη
Δρ.Ιωάννης Σ. Καταφυγιώτης MD,PhD,FEBU,FECSM
ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ-ΑΝΔΡΟΛΟΓΟΣ
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Fellow of the European Board of Urology
Fellow of the European Committee of Sexual Medicine
Μετεκπαιδευθείς εις Carl Gustav Carus,Δρέσδη,Γερμανία
Μετεκπαιδευθείς εις Hadassah Medical Center, Israel
Απόφοιτος Αμερικανικής Ενδοουρολογικής Εταιρείας